İdeolojik Yaklaşımlarda Tanımlamalar

Ä°DEOLOJÄ°K YAKLAÅžIMLARDA NÄ°TELEMELER

(GERÄ°CÄ°LÄ°K – TUTUCULUK – YOBAZLIK – Ä°LERÄ°CÄ°LÄ°K)

Ä°NSAN Ä°LÄ°ÅžKÄ°LERÄ°NDE: DÃœRÃœSTLÃœK VE SAHTELÄ°K

İdeolojik yaklaşımların egemen olduğu ortamlarda birer sosyolojik kavramlar olarak gericilik, tutuculuk, yobazlık ve ilericilik kavramları geçmişte yoğun biçimde, günümüzde ise zaman zaman birtakım kesimler tarafından kullanılmaktadır. Ancak bu kavramlar çoğu kez doğru bir bilince dayalı olarak değil bir övgü ve sövgü amaçlı olarak ifade edilmektedir. İstismara açık olan bu kavramlar, esasında bir düşüncede ve anlayıştaki durum için kullanılması gerekirken yaygın olarak kişideki kalitenin ve niteliğin ölçüsü olarak görülmektedir. Esasında en doğru niteleme, dürüst insanlar ve dürüst olmayanlar diye ikiye ayırmak gerekir. Ancak konuyu gelişim açısından ele alınca bu sosyolojik kavramlar önemli hale geliyor.

Hangi döneme ait olursa olsun kişiyi veya toplumu; sosyal, sağlık, ahlaki, ekonomik, hukuki, güvenlik, psikolojik, sosyolojik, kültürel açıdan içinde bulunduğu koşullardan daha kötü koşullara taşıyan her anlayış gericiliktir. Bu anlayış sahipleri de gerici olarak nitelenir. Gerici, düşünce ve inancında samimidir, hile hurda peşinde değildir, istismar amacı taşımaz. Kendisini mutsuz etse de, kendisini daha kötü koşullara taşısa da, hak, adalet ve ahlak olmasa da geçmişi bugüne taşımak ister ve bunun mücadelesini verir. Gericilik, mensuplarını mutlu etmez, geliştirmez ve ilerletmez.

Yobazlık diye bir anlayış yoktur. Yobaz vardır. Çünkü yobazlık bir anlayış, bir düşünce sistemi değildir. O yüzden yobazın tanımı üzerinden gitmek zorundayız. Yobaz; inanmadığı veya tam inanmadığı veya tam emin olmadığı ya da kısmen inandığı değerler uğruna kişisel çıkar peşinde koşan kimsedir. O, istismarcıdır. Her şeyi istismar eder; dini, vatanı, milleti, insanı, değerleri, değerli gördüğü her şeyi kötüye kullanır. Onun en büyük amacı, kendi çıkarlarıdır: Bunun için şov yapar; aynı zamanda alabildiğince saygısızdır, küstahtır; alay eder, hakaret eder, küçümser, aşağılar, kavga eder, savaş çıkarır; kısaca amacına ulaşmak için fırsat bulduğu her şeyi kötüye kullanır. Vaveyla koparır; din elden gidiyor, vatan elden gidiyor, namus elden gidiyor diye. Kendisini uyaran, eleştiren herkesi din düşmanı, vatan haini, namus düşmanı, en büyük düşman ilan eder. Böylece kendisi güya, dinin koruyucusu, vatanın bekçisi, namus bekçisi olmuş olur. Oysa onun tek bir derdi vardır. Kendi basit çıkarları ve zevkleri. Benmerkezcidir. Bu yüzden bencil davranır. Kendi çıkarları için yapmayacağı kötülük yoktur. Empati duygusu oldukça zayıftır; başkalarını, ötekini anlamaz, anlayamaz, başkasını hiç düşünmez. Yobaz, çoğunlukla sahte davranışlar sergiler, ancak çıkarlarının söz konusu olmadığı ortamlarda samimi davranabilir.

Tutuculuk, mevcudu (var olanı) korumak ve muhafaza etmektir; korumacılıktır. Mevcudun ne olduğu önemli değildir, doğru da olabilir, yanlış da.

Kur’an’da mevcut(var olan) düşünce, inanç ve uygulamalar konusunda rasyonel bir bakış vurgusu egemendir; o, var olan her (türlü düşünceyi, inancı, uygulamayı, geleneÄŸi ve göreneÄŸi) ÅŸeyi akıl ve hakikat süzgecinden geçirmeyi üsteler, diÄŸer taraftan doÄŸru-güzel ve iyi olana sahip çıkar; geçmiÅŸten günümüze gelen yanlış olan ne varsa onlara sahip çıkmayı ise yerer. Bu durumu atalar dinine (2Bakara/170) baÄŸlılık olarak görür ve onu mahkûm eder.

“Onlara, ‘Allah’ın indirdiÄŸine uyun!’ denildiÄŸinde, ‘Hayır, biz atalarımızdan gördüklerimize (geleneklere, alışkanlıklara, inançlara ve eylemlere) uyarız!’ diye cevap verirler. Ya ataları akıllarını kullanmadı ve doÄŸru yolu bulamadılar ise?” 2Bakara/170

İlericilik, gericiliğin karşıtı olarak yine hangi döneme ait olursa olsun kişiyi veya toplumu; sosyal, sağlık, ahlaki, ekonomik, hukuki, güvenlik, psikolojik, sosyolojik, kültürel açıdan içinde bulunduğu koşullardan daha iyi koşullara taşımayı hedefler. Bu anlayış sahipleri kendilerini ilerici olarak niteler. İlericilik, kimden gelirse gelsin doğru, güzel ve iyi olanı benimser ve ona sahip çıkar. Düşünce sisteminin özünde ve merkezinde ahlaki değerler olmayan hiçbir düşünce ve inanç sistemi (paradigma) ilerici bir düşünce ve inanç sistemi olamaz. İlericilik, mensuplarını rasyonel davranmaya ve bilimsel bulgulara değer vermeye yöneltir. Hak, adalet ve ahlak bilinci ve savunusu, mensuplarını, mutlu ve huzurlu kılar, geliştirir ve ilerletir.

“KuÅŸkusuz sizden ileri geçenleri (ilericileri) bilmiÅŸizdir; ve (yine) geride kalanları (gericileri) da bilmiÅŸizdir.” 15Hicr/24

Müslüman, ne gerici, ne yobaz, ne de tutucu olamaz, olmamalıdır. O, aklın ve sağduyunun bir gereği olarak vahiyle bildirilen evrensel değerlere sahip çıkarken bunun dışında kalan yerel, yöresel, bölgesel, kendi ulusuna ait değerleri, renkleri ve çizgileri eğer bunlar, halkın gelişmesi ve ilerlemesine katkı sağlıyorsa onları sahiplenir. Allah insanlardan kendi milli değerlerini yok saymalarını değil, birbirleriyle tanışıp kaynaşmaları için bir vesile olduğunu bildirmiştir.

“Ey insanlar! KuÅŸkusuz biz sizi bir erkek ve bir diÅŸiden yarattık ve birbirinizle tanışarak iyi iliÅŸkiler kurmanız için sizi halklar ve kabileler (ÅŸeklinde) kıldık. Şüphesiz, Allah katında sizin en deÄŸerli olanınız, (ırk ya da soyca deÄŸil) sorumluluk (takvaca) açısından en ileride olanınızdır. Şüphesiz Allah, bilendir, haber alandır.” 49Hucurat/13

Her ulusun yerel-ulusal/milli renkleri, yerel-ulusal/milli çizgileri ve ikamet yeri tercihi, mimarisi, sanatı, müziÄŸi, tarımı, sanayii, giysisi, dili, folklorik kazanımları, sportif etkinlikleri, beslenme kültürü, eÅŸyaların, yerlerin ve insanların adları onların ulusal deÄŸerleridir. Allah adına, kutsallık adına, daha yücelmek adına, daha sevap kazanmak adına bu tip yerel deÄŸerleri deÄŸiÅŸtirme, asimile etme(içinde eritme ve kendine benzetme), yadırgama, yadsıma veya yok sayma asla Allah’ın istemi deÄŸildir. 30Rum/22; 35Fatır/28

Farklı uluslar, farklı soylar ve farklı boyların varoluÅŸ nedeni, insanların birbirlerine karşı üstünlük taslamaları, birbirlerini aÅŸağılamaları, birbirleriyle savaÅŸmaları için deÄŸil, birbirleriyle diplomatik ve uygarca iliÅŸkiler kurarak insanlığın barış içinde yaÅŸamasıdır. Bütün ırklar, Allah’ın tartışılmaz deÄŸerlerindendir, iÅŸaretlerinden, ayetlerindendir.

“Göklerin ve yerin yaratılması, renklerinizin ve dillerinizin farklı olması, O’nun iÅŸaretlerindendir (ayetlerindendir); bunda, kuÅŸkusuz, (fıtri) bilgiye (anlama ve kavrama yeteneÄŸine) sahip insanlar için dersler vardır!” 30Rum/22

Müslüman insan ilişkilerinde akıllı, dürüst ve dosttur. Bunun dışındaki tanımlamalar dönemsel, bölgesel ve tarihsel ifadelerdir. İnsanlar da ikiye ayrılır: Akıllı, dürüst dostlar ve akılsız sahte kafadarlar…

2010/Turgut ÇİFTÇİ